Movie | In This Corner of the World

Bộ phim mở đầu bằng bằng những nốt thanh khiết của bài Kanashikute Yarikirenai (Everything’s So Sad I Cannot Bear It) vang lên giữa bầu trời xanh lơ thơ những cánh bồ công anh đang bay lên cao theo gió. Giữa Hiroshima rộng lớn và sầm uất, con bé Suzu má hồng nghiêng đầu mơ màng như chìm vào thế giới nhỏ của riêng mình, xinh xẻo đến nỗi tôi chỉ muốn lao vào khung hình mà ôm trọn nó trong lòng. Lắng nghe nó, chơi đùa với nó, thương yêu nó, bảo vệ nó đến hết cuộc đời này. Và thế là từ giây phút đầu tiên ấy, tôi đã phải lòng Kono Sekai no Katasumi ni.

Không như Mộ đom đóm đi sâu vào miêu tả nỗi tuyệt vọng của cuộc chiến giành sự sống, ở Kono Sekai no Katasumi ni (In This Corner of the World/ Dans un Recoin de ce Monde), Nhật Bản trước, trong và sau Đại chiến II với những dữ dội và khắc nghiệt hầu như chỉ dừng lại ở mức khái quát mang ít nhiều ẩn dụ trừ một vài chi tiết rõ nét, chủ yếu vẫn làm nền cho một góc nhìn khác. Như đạo diễn Sunao Katabuchi từng chia sẻ, bộ phim hầu như không có cao trào. Thay vì miêu tả chiến tranh với những cảnh hành động ‘action’, tác phẩm là một nét phác họa đời sống hậu phương của người dân Kure, nơi có căn cứ hải quân và pháo binh, cách Hiroshima vài chục cây số. Làm theo thể loại ‘slide of life’, nội dung phim xoay quanh những cảnh sống hàng ngày của Suzu khi theo chồng về làm dâu. Sau một đám cưới được cha mẹ sắp đặt, con bé làm quen với cuộc sống mới, gia đình mới, làm những công việc nội trợ hàng ngày, kết bạn và hòa mình vào một không khí khác biệt với những gì trước đây giữa lúc chiến tranh ngày càng leo thang, đời sống càng chật vật khó khăn, và cuối cùng, nước Nhật phải đối mặt với thất bại của quân đội cũng những di chứng hậu chiến nặng nề.

Giữa không khí đáng ra hết sức ảm đạm đó, khán giả được mời gọi đắm chìm vào thế giới của Suzu nơi mỗi người, mỗi vật, mỗi hành động và sự việc được nhìn và cảm nhận dưới một lăng kính khác, lấp lánh và rực rỡ. Suzu thích vẽ và kể chuyện. Nó thích ngắm nghía, tưởng tượng và ghi nhớ lại mọi thứ qua nét chì và những vệt màu tươi sáng. Và nó đối xử với tất cả mọi thứ quanh mình cũng bằng sự yêu thương trìu mến thuần khiết ấy. Cũng những việc nhỏ nhặt hàng ngày, từ gánh nước đến thổi cơm, từ quét nhà đến tưới rau, rồi cả đi họp tổ dân phố đến xây dựng hầm chống bom, mối quan hệ hài hước với bà cô “giặc bên Ngô” khó tính lẫn tình thương khắng khít như bạn bè với đứa cháu gái, cái gì qua tay Suzu cũng trở nên tươi vui và ấm áp. Cái nết lãng đãng vừa đáng yêu vừa ngốc nghếch của nó khiến tôi vừa buồn cười, vừa muốn khóc. Cả khi trải qua những ngày tháng khốn khó nhất của chiến tranh, phải nhìn từng thứ từng thứ gắn bó với mình bị phá hủy, thế giới của Suzu đến cuối vẫn gần như nguyên vẹn, cái thế giới đầy mộng tưởng và nên thơ như một bức tranh màu nước ấy.

Dù đối mặt với khó khăn, nguy hiểm, với đau khổ và mất mát, Suzu vẫn giữ trong mình sự nhạy cảm và hồn nhiên, niềm tin và lòng yêu thương cuộc đời. Nó đã sống từng giây từng phút hết mình và quả cảm, đã trung thực với cảm xúc và bản năng, đã đấu tranh không ngừng nghỉ cho hạnh phúc của mình. Đối với tôi, đấy là sự dũng cảm nhất, khi bản chất của con người không bị hoàn cảnh của cuộc chiến thay đổi, mà ngược lại, chính hoàn cảnh sẽ thay đổi theo chiều hướng tích cực hơn vì khát vọng sống, lòng vị tha và hi vọng. Tôi vẫn còn nhớ rất rõ năm 2 đại học, một người bạn cùng trường đã nói với tôi về ước vọng được trở thành người nổi tiếng, có quyền lực và tiếng nói để rời núi lấp sông, tôi đã trả lời, em lại nghĩ những người dân bình thường, sống cuộc đời giản dị lại là những người có tác động to lớn nhất, không có họ, sẽ chẳng có thay đổi nào, “những người không ai biết mặt đặt tên, nhưng chính họ đã làm ra đất nước.” Suzu chỉ là một cô gái bình thường, không mang phẩm chất hay hành động anh hùng thường thấy, nhưng sự kiên cường, sức chịu đựng dẻo dai và khả năng phục hồi sau đau thương của con bé nói riêng và của người dân Kure nói chung đã là một trong những lý do nước Nhật có thể đứng lên mạnh mẽ nhanh chóng đến như vậy.

Với một bộ phim không có thắt nút, mở nút dài tới hơn 2 giờ đồng hồ mà từng cảnh, từng chi tiết đều rất chặt chẽ, hàm ý sâu sắc, nhân vật được xây dựng rất hợp lý và thống nhất, hình ảnh tuyệt đẹp gần như đạt tới mức hoàn hảo, Kono Sekai no Katasumi ni có thể được coi là một kiệt tác, xứng đáng với trên dưới 40 giải thưởng tại các sân chơi điện ảnh trong và ngoài nước, trong đó phim thắng toàn bộ đề cử tại giải thưởng của Viện Hàn Lâm Nhật Bản và một giải Đạo Diễn Xuất Sắc Nhất Của Năm tại Giải Ruy Băng Xanh lần thứ 59. Đáng kể nhất chính là danh hiệu Phim Hoạt Hình Xuất Sắc Nhất Của Năm tại giải thưởng điện ảnh hàn lâm sau khi vượt qua “bom tấn anime 2016” Your Name. Tác phẩm cũng giành được giải cao nhất của Hội đồng nghệ thuật trong LHP Hoạt hình Annecy 2017 nổi tiếng của Pháp và các giải thưởng quốc tế khác. Thành công của bộ phim là minh chứng xuất sắc cho nghệ thuật thực sự, không màu mè bóng bẩy, không ăn theo công nghệ, tất cả những gì cần có là một câu chuyện đầy nhân văn được kể một cách đầy chân thực, gần gũi và tinh tế tới từng chi tiết để có thể chạm tới và lay động được trái tim của khán giả.

Bình thường khi một bộ phim chiếu xong cảnh cuối, mọi người sẽ lục đục ra về. Nhưng hôm nay khán giả trong phòng không ai bảo ai hầu hết đều ngồi lại, ngẩn ngơ xem hết credit 1 lẫn credit 2, chờ đến tận giây phút cuối cùng khi màn hình phụt tắt rồi mới đứng lên. Như thể là giấc mộng đẹp xinh và trong trẻo này chúng tôi đều không muốn kết thúc để phải tỉnh dậy. Trên đường về, lòng tôi vẫn xúc động khôn nguôi, nước mắt cứ chực trào ra, vừa tủi thân vừa hạnh phúc. Vì lâu lắm rồi mới có thứ chạm đến tận tâm can như vậy. Lâu lắm rồi mới có thứ yêu thương đứa trẻ trong tôi một cách dũng cảm và cũng rất mực dịu dàng.

Everything’s So Sad I Cannot Bear It
Performed by kotringo

Fill my heart with the radiance of the sky
Looking out as far as I can see
I feel the tears come again

High and white, the clouds are like a river flowing by
My dreams are tangling up again
Swaying oh desolately

Deep and green, the forest envelops me in embrace
The wind is singing its song again
And I’m grieving deep in my heart

Everything’s so sad, everything’s so sad
I cannot bear it very much more
Oh, this burning feeling of anguish inside:
By tomorrow, will it still be here?